Chyba żaden rodzic nie chce musieć rozmawiać z dzieckiem o wojnie. Jednocześnie, każdy z nas powinien. Po pierwsze, ważne, żeby dzieci znały historię swoich rodzin, swojego kraju. Po drugie zawsze gdzieś na świecie toczy się wojna, a nasze pociechy mogą spotkać osoby, które jej doświadczyły. 80 rocznica wybuchu II wojny światowej to czas, w którym dzieci zadają o wojnę wiele pytań. Dziś pokazywałam książki, które pomogą na nie odpowiedzieć.
SYBERYJSKIE PRZYGODY CHMURKI. Z SERII WOJNY DOROSŁYCH – HISTORIE DZIECI (8+)
Mała Chmurka miała 3 lata, kiedy wraz z mamą, babcią i ciocią została wysłana na daleką Syberię. Przed wojną jej rodzina miała hutę szkła nad rzeką Niemen na terenie dzisiejszej Białorusi, zostali więc uznani za „kapitalistów i wrogów ludu”. Dziadka „zniknęli Rosjanie”, tata poszedł na wojnę, a kobiety skazano na 25 lat zesłania. Chumurkę poznajemy, kiedy po zmianie wyroku i uznaniu jej rodziny, nie za przestępców, tylko za „ewakuowanych” trafia z więziennego baraku do chaty w syberyjskiej tajdze.
Dziewczynka nie pamięta życia w Polsce. Czasem pojawiają się przebłyski: mama nosząca elegancki kapelusz zamiast chusty czy niebieskie buty na obcasie, zamiast chodaków. Mama, babcia i ciocia tęsknią natomiast za utraconym spokojnym życiem i pozycją społeczną. Każdego dnia walczą o przetrwanie. Wydaje się jednak, że syberyjskie dzieciństwo małej Chmurki jest całkiem szczęśliwe. To ukochany kot, który powraca każdej zimy, oswojony w tajemnicy przed rodziną szczur, zabawy w łopianie z sąsiadami, których języka dziewczynka szybko się uczy, jazda na sankach zrobione z desek i krowiego łajna. Jedyną zabawką, jaką dziewczynka przywozi z kraju jest kolorowe szklane jajko, które wyprodukowano w hucie jej dziadków. Lalkę odebrał jej w transporcie radziecki żołnierz. Dlatego mama szyje jej misia i nową lalkę ze starych szmatek – będą jej towarzyszami przez 5 lat wygnania i powrócą razem z nią do Polski.
No właśnie, powrót nie jest łatwy. Chmurka nie zna języka, tęskni za przyjaciółmi, nie wie jak skorzystać z sedesu. Nauczyciele nie tolerują rosyjskich słówek, które zdarza jej się wtrącać. Na dodatek to powrót bez mamy.
Na szczęście chleb w Polsce smakuje wspaniale…
Chmurka istnieje naprawdę – nazywa się Anna Szwykowska – Michalska, mieszka w Łodzi i czasami opowiada swoim wnukom o swoich syberyjskich przygodach…
„Syberyjskie przygody Chmurki” to ciepła opowieść o trudnej historii, która stała się udziałem wielu polskich rodzin. Niełatwe tematy są tu poruszone w delikatny sposób, dając rodzicom szansę na rozwinięcie tematu dostosowane do wieku i wiedzy ich dzieci. Idealnie uzupełniają je magiczne ilustracje Macieja Szymanowicza.
wiek: 8+ wydawnictwo: Literatura
TAJEMNICA FLORIANA (NOWOŚĆ)
Trwa Druga Wojna Światowa. Pewnego zimowego wieczoru tata 11letniego Floriana wraca do domu z workiem na plecach. W worku, zamiast gwiazdkowych prezentów, których spodziewa się chłopiec, ukryta jest mała, wychudzona dziewczynka. Ma ciemną karnację i nienaturalnie jasne włosy. To Ewa, która będzie od teraz ukrywać się w domu Florka. Chłopcu pod żadnym pozorem nie można nikomu o tym wspominać. Florian przestaje więc wychodzić z domu – nie ufa sam sobie, boi się, że wygada tajemnicę kolegom i wszyscy mieszkańcy wioski zostaną zabici przez Niemców. Tęskni za kolegami i za ukochaną Kamilą. Jest przestraszony i zły – na rodziców, na Ewę. Powoli jednak zaczyna zaprzyjaźniać się z dziewczynką, dbać o nią, traktować ją, jak młodszą siostrę. Jednocześnie, kiedy już spotka się z kolegami, źle mówi o Żydach. Jest zagubiony, dwóch Florków w jego głowie kłóci się ze sobą o to, co jest dobre, a co złe.
To opowieść o lęku i odwadze, o samotności i tęsknocie, nadziei i miłości. Napisana przez Chavę Nissimov – ocaloną z Zagłady, która w czasie wojny ukrywała się u polskiej, chrześcijańskiej rodziny. Postanowiła oddać głos dziecku, które musiało dźwigać ciężar wielkiej tajemnicy, po to, żeby uratować jej życie.
wiek: 8+ wydawnictwo: Tadam
BAJKA O WOJNIE
Za siedmioma morzami, za siedmioma rzekami, mieszkała dziewczynka o imieniu Wojna. Jej tata nosił wyprasowany mundur i lubił maszerować. A Wojna lubiła maszerować na jego ramionach, wymachiwać mieczem i udawać, że strzela z karabinu. Pewnego dnia tata wsiadł na wielki okręt i popłynął, żeby walczyć. Wojna została w domu z mamą, która nie lubiła broni i wojskowych defilad i z małym bratem. Życie stawało się coraz trudniejsze. Na miasto spadało dużo bomb, brakowało jedzenia. Dziewczynka tęskniła za tatą, złościła się na mamę i braciszka. Wtedy nadleciał jeden, jedyny samolot, a po chwili wszystko stało się przerażająco jasne i gorące. Nie było już domu, ani mamy, ani brata. Nie było nawet liści na drzewach. Wojna ocalała, zmieniła imię na pokój. Jej tata wrócił i już nie lubił maszerować. Książka piękna, choć trudna. Smutna, ale dająca nadzieję, uniwersalna opowieść. Wydana na 70lecie zrzucenia na Hiroszimę bomby atomowej.
wiek: 7+ wydawnictwo: Bajka
WRÓG
„Jest wojna. Widać jakieś pustkowie. Na pustkowiu – dwie dziury. W dziurach – dwaj żołnierze. Są wrogami” Czytelnik poznaje myśli żołnierzy, którzy zostali na placu boju. Dowiaduje się, dlaczego próbują się wzajemnie pozabijać. Ktoś wmówił im, że ich wróg morduje kobiety i dzieci. Że jest dziką bestią, która nie zna litości. To pewne – w końcu tak napisano w instrukcji. Mijają kolejne upalne i deszczowe dni i noce. Ta wojna już dawno powinna się skończyć, ale co jakiś czas pada strzał. Od czasu do czasu, któryś z żołnierzy próbuje opuścić swoją dziurę. W końcu jednemu z nich się to udaje. Zamiast uciekać, postanawia spojrzeć w twarz swojego wroga. W dziurze nie ma jednak nikogo, są za to zdjęcia jakiejś rodziny. Czy to możliwe, żeby wróg miał rodzinę? Jak ktoś, kto ma rodzinę może zabijać?! Jest też instrukcja! Taka sama, jak ta, którą dano żołnierzowi. Nie ma chyba na rynku drugiej pozycji, która równie dobrze pokazywała bezsens wojny. Dociera do czytelnika, że wrogowie niczym się między sobą nie różnią. Są ludźmi, którzy się boją, są zmęczeni, tęsknią za bliskimi. Ktoś gdzieś daleko podejmuje decyzje o ich losie.
wiek: 6+ wydawnictwo: Zakamarki
TERAZ TU JEST NASZ DOM. Z SERII WOJNY DOROSŁYCH- HISTORIE DZIECI
Romek mieszka w Doniecku, w którym jego rodzina czuje się coraz mniej bezpiecznie. Zbliża się front, na ulicach pojawiają się czołgi. Potem zaczyna brakować prądu i rozpoczynają się bombardowania. Rodzice podejmują niełatwą decyzję o pozostawieniu całego dobytku i wyjechaniu do Polski. Decyzję tym trudniejszą, że na wyjazd nie zgadzają się dziadkowie. Romek, jego brat i siostrzyczka wsiadają rodzicami do wojskowego samolotu. Każde z nich może zabrać tylko mały plecak. W Polsce trafiają najpierw do ośrodka dla uchodźców na Mazurach. Później, kiedy udaje się znaleźć dla nich mieszkanie, przenoszą się na południe kraju. Dzieci uczą się polskiego. Z trudem nawiązują szkolne znajomości – koledzy nie są do nich przychylnie nastawieni. Ciekawie pokazano wielokulturowość rodziny - tata, choć urodzony na Ukrainie czuje się Polakiem, mama mówi, że jest Ukrainką, ale już jej rodzice uważają się za Rosjan i czekają z nadzieję na moment, w którym Donieck będzie rosyjski. Opowieść oparta na prawdziwej historii rodziny, która kilka lat temu zamieszkała w Polsce.
wiek: 7+ wydawnictwo: Literatura
KOT, KTÓRY ZGUBIŁ DOM
W Iraku trwa wojna domowa. Pewna rodzina podejmuje dramatyczną decyzje o ucieczce z rodzinnego kraju – spróbują przedostać się pontonem do Europy, na wyspę Lesbos. Mama, cztery córki i syn nie wyobrażają sobie pozostawić ukochanego kota Kunkusha. Niestety u wybrzeży Lesbos kot wypada z transportera do wody i nie udaje się go odnaleźć. Rodzina rusza w dalszą drogę. Bo kilku dniach mieszkańcy miasta zauważają na ulicy wychudzonego kota. Miejscowy weterynarz pomaga mu. Wszyscy domyślają się, że to musi być pupil uchodźców, nikt jednak nie wie, jak odnaleźć właścicieli. W sprawę angażują się wolontariusze, którzy na co dzień pomagają odnaleźć się rozdzielonym członkom rodziny. Po kilku miesiącach Kunkush trafia do swojej rodziny w Norwegii. Ta historia wydarzyła się naprawdę!
Sposób w jaki opisano przygody Kunkusha – jego lęk, odrzucenie przez inne, greckie, koty, tęsknotę za rodziną, przywołuje na myśl losy wszystkich uchodźców. To uczucia uniwersalne, towarzyszące wszystkim, którzy musieli opuścić swoje domy i szukać schornienia w odległych krajach.
wiek: 5+ wydawnictwo: Egmont
Inna ciekawa książka o uchodźcach, to "Pudle i Frytki", pisałąm o niej tutaj